Z życia Związku... rok 1990
 MASOWE ZGŁASZANIE SIĘ SYBIRAKÓW.
 STARANIA O UPRAWNIENIA KOMBATANCKIE

Działalność Zarządu Głównego w drugim roku funkcjonowania koncentrowała się głównie na sprawach legislacyjnych. Realizując zadania statutowe i postulaty, jakie wysunięto na pierwszym Walnym Zgromadzeniu w styczniu 1989 roku, Zarząd Główny już wiosną wystąpił do Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych z wnioskiem o przyznanie osobom więzionym i prześladowanym przez reżim stalinowski pewnych uprawnień, jako częściowej przynajmniej rekompensaty za doznane krzywdy i cierpienia fizyczne i moralne. Chodziło szczególnie o zaliczenie lat pobytu i pracy w ZSRR do łącznego stażu pracy przy ustalaniu wysokości nagrody jubileuszowej i wysługi lat zaliczanych do obliczania wysokości emerytury. Z inicjatywy prezesa Ryszarda Reiffa, przy pomocy wybitnych prawników - Ryszarda Sicińskiego, Macieja Bednarkiewicza, Zygmunta Rakowieckiego, Wiesława Johanna i Andrzeja Grabowskiego - przygotowany został projekt ustawy o kombatantach w części dotyczącej Sybiraków i rozesłany do posłów i senatorów. Projekt zwany „społecznym" trafił do podkomisji senackiej, gdzie został wysoko oceniony. Przedmiotem dyskusji było jedynie objęcie ustawą również osób deportowanych. Uprawnienia dla więźniów i łagierników nie były kwestionowane. W działania na rzecz ustawy w brzmieniu „społecznym" zaangażowane były wszystkie Oddziały Wojewódzkie. Ich przedstawiciele kontaktowali się bezpośrednio z posłami lub senatorami ze swych okręgów wyborczych, przedkładając im swoje racje i argumenty, prosząc o poparcie projektu w sejmie. Wiosną 1990 roku doszło do załamania w rozmowach. Wśród opiniujących projekt ustawy nie było zgody na przyznanie uprawnień kombatanckich osobom deportowanym. Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej broniło się przed przyznaniem uprawnień, argumentując, że spowoduje to konieczność objęcia nimi również wywiezionych na roboty przymusowe do Niemiec. Rzeczowa argumentacja przedstawicieli Związku sprawiła, że nowa ustawa o kombatantach i innych osobach represjonowanych objęła działaniem osoby deportowane. W dużej mierze zdecydowała o powodzeniu w głosowaniu nad jej przyjęciem przez sejm, uprzednio podjęta uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej zaproponowana przez senatora Ryszarda Reiffa, który ją opracował i referował na forum Senatu Sejm Rzeczypospolitej Polskiej na posiedzeniu w dniu 24 stycznia 1991 roku uchwalił nową ustawę o kombatantach i innych osobach represjonowanych w brzmieniu proponowanym przez Związek Sybiraków. Trwającą kilkanaście miesięcy walkę tak podsumował prezes Związku Ryszard Reiff na I Zjeździe Delegatów w styczniu 1991 roku. „Tak się skończyła walka o prawa kombatanckie dla Sybiraków. Została ona wygrana - deportowani uzyskali należne im świadczenia, a co więcej, satysfakcję moralną, że ich pobyt na zesłaniu był egzaminem ich obywatelskiej krzywdy. Zabrano im najlepsze lata życia, potracili bliskich, doznali upokorzeń i męki, wrócili z nadszarpniętym zdrowiem. Ale wrócili i parlament w niepodległej Ojczyźnie złożył hołd ich cierpieniu i oddał honory za uratowanie godności w czasach nieludzkich". Starania Zarządu Głównego doprowadziły do uznania Związku Sybiraków za organizację kombatancką. Ministerstwo zaleciło całej służbie zdrowia traktowanie zgłaszających się po poradę chorych członków Związku mających uprawnienia kombatanckie na równi z innymi kombatantami, "związek nasz wywiązał się z obowiązku, który wziął na siebie. Ma poczucie spełnionego zadania wobec własnych członków i wobec całej sybirackiej braci. Potrafiliśmy wykorzystać minimum materialnego zadośćuczynienia nie przeliczalnego na złotówki" - powiedział na zjeździe prezes Związku. Z inicjatywy księdza Edmunda Cisaka, proboszcza parafii w Grodźcu koło Opola w dniach 12-13 maja odbyła się I Światowa Pielgrzymka Sybiraków na Jasną Górę w Częstochowie. Uczestnicy pielgrzymki przybyli z całego kraju, a także z Kanady, USA, Wielkiej Brytanii, mieszkający w różnych krajach Afryki oraz z Litwy i Ukrainy. Pielgrzymów przywitał przeor oo. paulinów o. Rufin Abramek, który odprawił w Kaplicy Cudownego Obrazu mszę świętą w intencji Sybiraków. 13 maja odbyło się uroczyste odsłonięcie Pomnika - Mauzoleum, poświęconego pamięci Polaków, którzy wywiezieni na Syberię zmarli tam z głodu, chorób i wycieńczenia. Ceremonii odsłonięcia i poświecenia Mauzoleum Męczenników Katynia i Zesłańców Syberyjskich dokonał arcybiskup ksiądz Henryk Gulbinowicz. 8 października 1990 roku Zarząd Główny podjął uchwałę o zwołaniu na dzień 19 i 20 stycznia 1991 roku walnego zgromadzenia sprawozdawczo-wyborczego (w uchwale przyjęto nazwę I Krajowy Zjazd Delegatów). Komisja Historyczna wraz z Archiwum Wschodnim przygotowała program zbierania, archiwizowania materiałów oraz rozpoznania zasobów już zgromadzonych w różnych archiwach i bibliotekach w kraju i na świecie. Opracowano specjalne programy komputerowe dla sporządzenia indeksu osób prześladowanych, indeksu geograficznego więzień, obozów, miejsc deportacji, indeksu bibliograficznego. Komisja zebrała 50 tysięcy wypełnionych kwestionariuszy, parę tysięcy dokumentów urzędowych pochodzących z ZSRR, parę tysięcy kart repatriacyjnych, fotografie, listy, przedmioty użytkowe, zapiski oryginalne sporządzane na wygnaniu oraz wspomnienia w różnej postaci i różnej objętości. Ukazały się, redagowane przez Janusza Przewłockiego, dwa kolejne tomy „Wspomnień Sybiraków" każdy w nakładzie 5000 egzemplarzy! Oddział Wojewódzki w Białymstoku rozpoczął wydawanie pierwszego czasopisma o zasięgu ogólnokrajowym „Sybirak", publikującego cenne materiały historyczne i informacyjne. Wydano kalendarz na lata 1990 i 1991 w identycznej jak poprzedni szacie graficznej, zawierający kalendarium oraz esej Zofii Ciesielskiej ,Deportacja Polaków do Związku Radzieckiego". W listopadzie ukazał się pierwszy numer pisma „Sybiracy - Tygodnik pokrzywdzonych przez totalitaryzm" wydawany przez fundację "Myśl". W prasie krajowej ukazało się w tym czasie około 90 różnego rodzaju notatek i komunikatów o zebraniach, mszach świętych intencyjnych, zbieraniu przedmiotów z myślą o przygotowywanych wystawach. Gazety lokalne i o zasięgu krajowym drukowały wspomnienia - w tym kilka w odcinkach - reportaże, fragmenty książek autorstwa Sybiraków, wywiady i relacje z zebrań i spotkań. Na apel Komisji Socjalnej zaczęły napływać do Związku dary - odzież z Anglii i Szwecji, żywność i pieniądze z Anglii, lekarstwa, strzykawki jednorazowego użytku od Kawalerów Maltańskich. Dzięki staraniom i osobistym kontaktom Anny Branickiej-Wolskiej od Polaków mieszkających za granicą Związek otrzymał 16 min złotych, z przeznaczeniem na zapomogi dla najuboższych Sybiraków. Część otrzymanych darów Komisja przekazała Polakom na Litwie i Białorusi. Rozdysponowała również wśród zainteresowanych blisko 100 skierowań na leczenie sanatoryjne. Otrzymane z Ministerstwa Pracy 15 min złotych rozdysponowano na oddziały wojewódzkie, z przeznaczeniem na pomoc socjalną. W czerwcu, we Wrocławiu pojawiły się pierwsze próby wyodrębnienia się ze struktury ogólnokrajowej oddziałów z terenów zachodnich Polski. Odbyło się spotkanie przedstawicieli zainteresowanych Oddziałów, podczas którego postanowiono utworzyć federację związków. Zarząd Główny odrzucił ten wniosek, sprawę odłożono do czasu Zjazdu. Kolejna próba secesji miała miejsce w październiku podczas spotkania przedstawicieli 21 oddziałów wojewódzkich, która również zakończyła się fiaskiem organizatorów. Udało się obronić jedność Związku. Jest to wynik osobistej działalności prezesa Ryszarda Reiffa. Po rezygnacji Elżbiety Sidorkiewicz, z dniem 30 kwietnia funkcję sekretarza Zarządu Głównego objęła Krystyna Znosko. W końcu 1990 roku Związek liczył 56 tysięcy członków. Skocz do góry